وزارت صمت با رونمایی از هدف‌گذاری کمی تولید و تجارت در سال ۱۴۰۱، وعده رشد سه‌برابری اشتغال و خلق ۵/ ۱۲درصد رشد صنعتی را داد. همچنین سیاستگذار تلاش دارد صادرات بخش صنعت را به بیش از ۴۵میلیارد دلار برساند تا در کنار رشد صادرات بخشهای کشاورزی، خدمات و معدن، امکان تحقق صادرات غیرنفتی ۵۵میلیارد دلاری در سال۱۴۰۱ را به‌دست آورد. در هدف‌گذاری صادراتی سهم ویژه‌ای به گروه پتروشیمی (۲۶میلیارد و ۵۰۰میلیون دلار) و صنایع معدنی (بیش‌از ۱۲میلیارد دلار) داده شده است.
وزارت صمت از برنامه خود برای تولید در سال 1401 پرده برداشت. با اینکه سند رسمی صنعت، معدن و تجارت نهایی نیست؛ اما می‌‌‌توان از خلال محتوای این سند به چشم‌‌‌انداز تولید در سال 1401 پی برد. سکاندار بخش صنعت با رونمایی از سند اهداف کمّی خود در سال 1401، وعده رشد سه‌برابری اشتغال و خلق 5/ 12درصد رشد صنعتی را داد. همچنین سیاستگذار در سال 1401 تلاش دارد صادرات بخش صنعت را به بیش از 45میلیارد دلار برساند تا در کنار رشد صادرات بخشهای کشاورزی، خدمات و معدن امکان تحقق صادرات غیرنفتی 55میلیارد دلاری در سال 1401 را به دست آورد. مهم‌ترین هدف دولت در این برنامه رسیدن به نرخ رشد اقتصادی 8درصدی است. ضمنا در سند کمّی اهداف 1401 وزارت صمت پیش‌بینی کرده است که در سال‌جاری 465هزار شغل جدید در بخش صنعت ایجاد خواهد شد. به این منظور قرار است با هدف تقویت تشکیل سرمایه ثابت در اقتصاد ایران، حدود 1700هزار میلیارد تومان سرمایه تزریق شود که سهم بخش صنعت از این میزان بیش از 900هزار میلیارد تومان است. در واقع، کل سرمایه‌گذاری ثابت جدید (ساختمان و ماشینآلات) در سال 1401، معادل 1688هزار میلیارد تومان برآورد شده که سهم بخش صنعت 907همت است.
در بین صنایعی که نرخ رشد سالانه آنها پیش‌بینی شده، رشد تولید سایر فرآوردههای معدنی غیرفلزی (سیمان، سیلیس و…) با بیش از 49درصد و خودرو و وسایل نقلیه موتوری با 20درصد در سال 1401 از همه رشته فعالیت‌‌‌های دیگر بیشتر است که این موضوع از اهمیت دو صنعت مذکور برای سیاستگذار حکایت دارد. از نکات جالب درباره وضعیت اقتصاد ایران در سال 1401، رشد بخش ساختمان است که در این سند 9/ 36درصد در نظر گرفته شده و در نتیجه آن پیش‌بینی شده است که حدود 2میلیون شغل جدید ایجاد خواهد شد. اما از نقطه‌نظر استانی، آمارهای این سند جالب توجه است. بررسی گزارش وزارت صمت نشان می‌دهد که چهار استان تهران، خوزستان، بوشهر و اصفهان بیشترین ارزش‌افزوده را در سال1401 ایجاد می‌کنند و از آن سو، چهار استان سمنان، چهارمحال و بختیاری، خراسان‌شمالی و خراسان‌جنوبی کمترین میزان رشد ارزش‌افزوده را خواهند داشت. سند اهداف کمّی 1401 صمت، ابعاد اشتغال‌زایی بخش صنعت در استان‌‌‌ها را هم مشخص کرده است. برمبنای برآوردهای وزارت صنعت، معدن و تجارت، پیش‌بینی شده که بیشترین اشتغال‌زایی در چهار استان تهران، اصفهان، خراسان‌رضوی و فارس صورت گیرد و از آن سو چهار استان خراسان‌شمالی، کهگیلویه و بویراحمد، خراسان‌جنوبی و ایلام کمترین میزان اشتغال‌زایی را ایجاد کنند. پیش‌بینی وزارت صنعت، معدن و تجارت این است که هرمزگان، بوشهر، خوزستان و آذربایجان‌غربی چهار استانی باشند که بیشترین میزان صادرات در سال 1401 را تجربه کنند. کمترین میزان صادرات طبق برآورد این سند در این سال برای چهار استان کهگیلویه و بویراحمد، لرستان، خراسان‌شمالی و چهارمحال و بختیاری رقم خواهد خورد. ابعاد تامین مالی اقتصاد و بخش صنعت از دیگر مواردی است که در برنامه اهداف کمّی بخش تولید و تجارت کشور، مورد توجه قرار گرفته است. به‌عنوان نمونه، حجم سرمایه در گردش موردنیاز برای کل بخشهای اقتصاد نیز برآورد شده و در این سال برای بخش صنعت 2400هزار میلیارد تومان سرمایه در گردش در نظر گرفته شده است. حجم تامین مالی زنجیره‌‌‌ای برای سرمایه در گردش صنایع 319هزار میلیارد تومان در این سال پیش‌بینی شده است که باید از طریق مکانیزم جدید به دست صنایع برسد.
به طور کلی و با لحاظ وضعیت کنونی بخش صنعت که در لبه رکود قرار دارد و سه شاهد شامخ صنعت، شاخص تولیدات بورسی و کالاهای منتخب صنعتی نیز آن را تایید می‌کنند، به طور کلی اهداف موجود در گزارش صمت بلندپروازانه در نظر گرفته شده است. به‌رغم اینکه کسب چنین ارقامی محیرالعقول یا دور از دسترس نیست، اما پیش‌‌‌نیازهایی دارد که تا محقق نشوند، نمی‌‌‌توان به رشد 12درصدی صنعت امیدوار بود. مهم‌ترین موضوع در این بین، بهبود در تشکیل سرمایه ثابت، به‌ویژه در بخش ماشینآلات است که در سال‌های گذشته پیوسته نزولی بوده و وضعیت مناسبی نداشته است. وزارت صمت البته اعلام کرده که اعداد اعلام‌شده در این برنامه، برآوردهای اولیه سیاستگذار بوده و احتمالا در کل یا جزئی از آنها تغییراتی اعمال شود.
جزئیات بیشتر از برنامه تولید 1401
دورنمای تولید و تجارت در سال‌جاری در سندی که وزارت صنعت، معدن و تجارت منتشر کرده، آمده است. پیش‌بینی این سند در بخشهای میزان ارزش‌افزوده یا رشد هر بخش جالب توجه است. حجم سرمایه در گردش و تزریق سرمایه ثابت صنایع و رشته فعالیت‌‌‌ها هم حاوی نکات مهمی است که در ادامه به آن پرداخته خواهد شد. میزان صادرات بخش‌‌‌ها و زیربخش‌‌‌ها در دو سال 1400 و 1401 نیز در این سند آمده که ریز جزئیات آن در گزارش امروز صفحه بازرگانی آمده است. پیش‌بینی سیاستگذار از میزان اشتغال‌زایی بخش‌‌‌ها و زیربخش‌‌‌ها، حجم صادرات غیرنفتی کشور و فروش هر بخش از دیگر جزئیاتی است که به طور کامل برنامه آن در سال‌جاری مشخص شده است.گریزی به آمارهای این سند نشان می‌دهد که پیش‌بینی دولت از حجم فروش بخش صنعت در سال 1401 حدود 7320هزار میلیارد تومان است که به قیمت‌های جاری محاسبه شده و طبق برآورد صمت، 2045هزار میلیارد تومان از کل این رقم پیش‌بینی‌شده به ارزش‌افزوده ناشی از تولید در کشور تعلق دارد. این حجم از ارزش افزوده سبب شده است تا پیش‌بینی دولت از رشد صنعت بالاترین رقم در بین همه بخش‌‌‌ها باشد و از مرز 5/ 12درصد عبور کند. این سند برای ارزش‌افزوده بخش کشاورزی، رقم 4/ 9درصد را پیش‌بینی کرده که به معنی پیش‌بینی فروش و ارزش‌افزوده‌‌‌ای به میزان 909هزار میلیارد تومان و 1663هزار میلیارد تومان در سال 1401 است. صمت پیش‌بینی کرده است که صادرات این بخش امسال به طور خالص به 4میلیارد و 313میلیون دلار برسد و حوزه کشاورزی، 184هزار شغل جدید خلق کند. برآورد وزارت صنعت، معدن و تجارت از نیاز بخش کشاورزی به سرمایه در گردش و سرمایه ثابت در این سال به ترتیب معادل 749هزار میلیارد تومان و 90هزار میلیارد تومان است.
بخش خدمات نیز که بیشترین میزان فروش برای آن برآورد شده، طبق پیش‌بینی صمت برای سال 1401 معادل 4729هزار میلیارد تومان ارزش‌افزوده و حدود 5880هزار میلیارد تومان فروش خواهد داشت. در عین حال، نیاز این بخش به سرمایه در گردش طبق پیش‌بینی وزارت صنعت، معدن و تجارت حدود 3049هزار میلیارد تومان است. نیاز بخش خدمات به منابع مالی برای تشکیل سرمایه نیز در گزارش 1401 صمت معادل 435هزار میلیارد تومان پیش‌بینی شده است. در نتیجه این وضعیت وزارت صمت انتظار دارد که 600هزار شغل جدید در بخش خدمات ایجاد شود.پیش‌بینی شده است که بخش معدن نیز سال را با کمترین میزان اشتغال‌زایی به میزان تنها 12هزار شغل جدید به پایان برساند. پیش‌بینی متولیان تولید و تجارت کشور این است که بخش معدن در سال 1401 ارزش‌افزوده و فروشی به میزان 383هزار میلیارد تومان و 542هزار میلیارد تومان داشته باشد، ضمن اینکه صادراتی به میزان 675میلیون دلار در نتیجه فعالیت‌‌‌های این بخش در سال 1401 صورت می‌گیرد. برمبنای برنامه اهداف کمّی وزارت صمت، نیاز بخش معدن به سرمایه در گردش 162هزار میلیارد تومان و پیش‌بینی این وزارتخانه از میزان تزریق سرمایه ثابت به بخش معدن 114هزار میلیارد تومان است. مشخص نیست که وزارت صمت در این آمار به نیاز بخش معدن برای واردات دست‌کم 10هزار دستگاه ماشینآلات جدید توجه کرده است یا نه. به طور کلی بخش معدن نیاز دارد با توجه به دوره طلایی رشد قیمت فلزات اساسی، به‌سرعت از طریق رشد سرمایه‌گذاری و تجهیز به ماشینآلات اکتشاف، حفاری، برداشت و فرآوری زمینه رشد درآمدهای ارزی کشور را فراهم سازد.
پیش‌بینی موفقیت صنایع در 1401
گزارش صمت یک بخش دیگر نیز دارد و آن اهداف کمّی 1401 صنایع کشور است. در واقع وزارت صنعت، معدن و تجارت برآورد خود از عملکرد صنایع برای سال‌جاری را اعلام کرده که به نظر می‌رسد به جز دو بخش تولید کانی‌‌‌های غیرفلزی و وسایل نقلیه موتوری، صنایع دیگری هم در سال 1401 قادر خواهند شد وضعیت مناسبی را تجربه کنند.
به جز دو صنعت اشاره‌شده در بالا، وزارت صمت پیش‌بینی کرده که برای رشته فعالیت‌‌‌هایی نظیر تولید منسوجات، تولید پوشاک، تولید چرم و فرآوردههای وابسته، تولید محصولات فلزی ساخته‌شده، تولید محصولات رایانه‌ای، الکترونیکی و نوری، تولید تجهیزات برقی و تولید انواع آشامیدنی‌‌‌ها در سال 1401 رشد بالایی به ثبت برسد. بخش‌‌‌هایی نظیر تولید کاغذ و فرآوردههای کاغذی، چاپ و تکثیر رسانه‌های ضبط‌شده، تولید سایر مصنوعات و تولید فرآوردههای توتون و تنباکو نیز در پیش‌بینی صمت رشد پایینی در سال 1401 خواهند داشت. به‌عنوان نمونه، طبق پیش‌بینی وزارت صمت، صنعت غذا و خوراکی ایران برای سال‌جاری رشدی معادل 5/ 10درصد خواهد داشت. پیش‌بینی ارزش‌افزوده این صنعت 227هزار میلیارد تومان است، در حالی که طبق این برآورد، کل فروش این صنعت به بیش از 926هزار میلیارد تومان خواهد رسید. پیش‌بینی وزارتخانه این است که صنعت غذا برای سال‌جاری توان خلق 36هزار شغل جدید را خواهد داشت.